1. موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
قبل از زلزله 1347 محیط شهر فردوس حدود 8 کیلومتر بوده است که از غرب و جنوب غربی به فلکه خیابان (طبس گلشن) و از شرق به میدان پهلوی (صاحب‌الزمان) و خیابان شرقی آن محدود می‌شده است. از سمت شمال شرقی به ساختمان جدید گروهان ژاندارمی و از سمت جنوب حداکثر محدود به کوچه سعیدی و گورستان خاموشی بود. بنابراین توسعه شهر فردوس بین سالهای 1308 تا 1347 نسبتاً کند بوده و شهر رشد و گسترش چندانی نداشته است.
محله‌های پنجگانه شهر (سادات، عنبری، میدان، تالار و سردشت) با همین کوچه‌های پیچ در پیچ به یکدیگر راه پیدا می‌کرد؛ تنها چند دهه بیشتر نبود که خیابان اصلی شهر وجدان یکپارچه آن را دوپاره و شهر را عملاً به دو قسمت تقسیم کرده بود. اما ارگ و قلعه شهر، که آن همه از دیرباز آوازه داشت با تخت هلاکویش که در عصر تاتار از پیکر پاک پدران در خاک و خون کشیده ما بر آمده بود، سالها بود که روبه ویرانی و تباهی گذاشته بود؛ برج و بارویش سر یر خاک نهاده بود و خندق افسانه‌ایش به مزرعه‌ای فکسنی و بی‌نام و نشان بدل شده بود؛ پیشروی ساختمانها در این سالها آخر قلب آن کهندژ تاریخ نشان را شرحه شرحه می‌کرد.
2. موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس- بخش مرکزی-جنوب فردوس- شهر تون-در حاشیه جاده کمربندی مشهد-طبس
بنای آب انبارمزار در شهر تاریخی تون شهرستان فردوس _ بخش مرکزی واقع است. این بنا در بخش جنوب  شهر قدیم تون در نزدیکی امامزاده فردوس و در راستای بازار قدیمی تون در محله سادات واقع است ، موقعیت فعلی اثر کنار خیابان فرهنگ پشت مسجد جامع  می باشد .
3. مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4. تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
بنای آب انبار مربوط به دورانی است که مردم در شهر تون اسکان داشتندو باتوجه به نوع قوس های بکاررفته در بنا ،همچنین نظر بعضی اساتید باستانشناسی به اوایل صفوی برمی گردد. این بنا در بخش جنوبی شهر قدیم تون در نزدیکی دروازه طبس در محله سادات شهر تون واقع است ، موقعیت فعلی اثر کنار خیابان کمربندی  می باشد . بدلیل اینکه این بنا مهمترین آب انبار محله سادات است بنام آب انبار سادات معروف شده است.
5. سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6. نوع و توضیح مالکیت اثر:
مالکیت بنا وقفی می باشد .
7. مشخصات اثر- بنا:
بنای مزبور شامل یک سردر ورودی برای دسترسی به پاشیر ویک گنبد می باشد که روی منبع آب قرار گرفته است مصالح بنا از آجر و ملات آهک می باشد که در اکثر نقاط روی بدنه های داخلی وخارجی آسیب های فراوانی مشاهده می گردد . همه این توضیحات و همچنین موقیت گنبد روی مخزن نسبت به سردر ورودی آن در نقشه ها و عکسهای ارائه شده در پایان گزارش نشان داده شده است.
8. ویژگی اثر :
طریقه اجرای سقف بنا با آجر و ملات گچ و ساروج بسیار زیبا و منظم می باشد که توسط استادی خبره انجام گرفته است .
9. نوع بهره برداری اثر :
این بنا در گذشته به عنوان منبع تامین آب آشامیدنی مردم استفاده زیادی داشته که در حال حاضر بدلیل متروک ماندن بافت قدیمی و استفاده از وسایل مکانیزه در دسترسی به آب شرب دیگر بلااستفاده مانده است.
10. اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
محدوده شهر تاریخی تون که این بنا نیز در این محدوده است به صورت یک مجموعه تعیین حریم گردید، وهرگونه دخل و تصرف و کاوش در محدوده و تعمیر و مرمت با اجازه میراث فرهنگی امکانپذیر است
11. توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
هیچگونه دخل و تصرفی در مورد این بنا صورت نگرفته است.
12. توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
بنظر می رسد که در مورد سردر ورودی آن تعمیراتی در زمانیکه از آن استفاده می کردند انجام گرفته ،اما پس از زلزله هیچ نوع تعمیری در مورد بنا مشاهده نمی شود.
13. توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
با توجه به نوع و روش اجرای این بنا و همچنین کیفیت اجرای آن و بناهای مشابه در این شهر بنظر می رسد که اکثر این بناها مربوط به یک دوره باشند.
14. شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
این بنا به دلیل بلا استفاده ماندن در حال حاضر رو به تخریب بوده در حالیکه کلیت بنا هنوز سرپا ایستاده است. علاوه بر شوره زدن و ریزش بعضی نقاط روی بدنه های داخلی بیشترین تخریب در سردر ورودی بنا صورت گرفته، همچنین خاک ریخته و زباله زیادی روی پلکان آن ریخته است. اگرچه کلیت گنبد روی مخزن آب سالم است ولی بااین وجود در پاره ای از نقاط روی بدنه خارجی آن تخریب هایی صورت گرفته است.
15. تهیه گزارش توسط:
مرتضی میربلوکی، کارشناس سازمان میراث فرهنگی
16. ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374

1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
قبل از زلزله 1347 محیط شهر فردوس حدود 8 کیلومتر بوده است که از غرب و جنوب غربی به فلکه خیابان (طبس گلشن) و از شرق به میدان پهلوی (صاحب‌الزمان) و خیابان شرقی آن محدود می‌شده است. از سمت شمال شرقی به ساختمان جدید گروهان ژاندارمی و از سمت جنوب حداکثر محدود به کوچه سعیدی و گورستان خاموشی بود. بنابراین توسعه شهر فردوس بین سالهای 1308 تا 1347 نسبتاً کند بوده و شهر رشد و گسترش چندانی نداشته است.
محله‌های پنجگانه شهر (سادات، عنبری، میدان، تالار و سردشت) با همین کوچه‌های پیچ در پیچ به یکدیگر راه پیدا می‌کرد؛ تنها چند دهه بیشتر نبود که خیابان اصلی شهر وجدان یکپارچه آن را دوپاره و شهر را عملاً به دو قسمت تقسیم کرده بود. اما ارگ و قلعه شهر، که آن همه از دیرباز آوازه داشت با تخت هلاکویش که در عصر تاتار از پیکر پاک پدران در خاک و خون کشیده ما بر آمده بود، سالها بود که روبه ویرانی و تباهی گذاشته بود؛ برج و بارویش سر یر خاک نهاده بود و خندق افسانه‌ایش به مزرعه‌ای فکسنی و بی‌نام و نشان بدل شده بود؛ پیشروی ساختمانها در این سالها آخر قلب آن کهندژ تاریخ نشان را شرحه شرحه می‌کرد.
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس- بخش مرکزی-جنوب غربی فردوس- خیابان رسالت- شهر تون متروک-محله سردشت
آب انبار سردشت در محله سردشت که یکی از محلات اعیان نشین تون است تقریبا در مرکز محله در مجاورت با منازل افراشته و صدرالسادات در دسترس عموم بوده است.
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
از آنجا که این بنا یکی از بناهای اساسی محله بوده و همیشه مورد نیاز مردم می باشد می توان حدس زد که قدمت این بنا به اوایل دوران صفوی برمی گردد و چون این آب انبار در محله سردشت واقع شده و مهمترین آب انبار این محله است به این نام معروف می باشد.
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
این بنا در زمان استفاده از آن یک بنای وقفی بوده که در حال حاضر به دلیل واقع شده در محدوده تاریخی شهر تون جزء  املاک سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است .
7.    مشخصات اثر- بنا:
آب انبار سردشت در مرکز محله سردشت در دسترس عموم بوده که دارای یک ایوان ورودی آجری است که از طرف شمال شرقی چسبیده به بناهای خشت و گلی اطراف است و روبرو و سمت غرب ایوان ورودی کوچه قرار دارد. با 34 پله با پاشیر می رسد که در فضای پاشیر آن دو سکو به ارتفاع 5/0متر وجود داشته و از 4 طرف با 4 قوس پوشش داده می شود در بالای سقف آن یک سوراخ با دهانه حدود 1 متر قرار دارد که به نظر میرسد وجود این سوراخ که تا سطح زمین ادامه می یابد و در حال حاضر مسدود است به دو علت تهویه داخل و پخش بار بالای سقف آن و اطراف باشد. مخزن آب انبار نیز در میان خرابه های بناهای اطراف واقع شده است. مصالح بنا از ملات ساروج ،ملات آهک ،آجر21*11*5وکاهگل می باشد.
8.    ویژگی اثر :
ویژگی بارز اثر در دسترس بودن آن است. همچنین گنبد مخزن آن که در میان بناهای مجاور ناپیدا است قابل توجه می باشد.
9.    نوع بهره برداری اثر :
بنای مذکور در گذشته بعنوان منبع آبرسانی آشامیدنی این محله مورد استفاده عموم بوده که بعد از تخلیه شهر تون این آب انبار نیز بلااستفاده شده است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
محدوده شهر تاریخی تون که این بنا نیز در این محدوده است به صورت یک مجموعه تعیین حریم گردید، وهرگونه دخل و تصرف و کاوش در محدوده و تعمیر و مرمت با اجازه میراث فرهنگی امکانپذیر است.
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
در بنای مذبور هیچ گونه دخل و تصرفی مشاهده نمی شود.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
از نمونه های تعمیرات انجام شده روی بنا می توان به بند کشی های ایوان ورودی بنا اشاره کرد.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
این آب انبار مهمترین بنای عام المنفعه این محله می باشد که نکته جالب توجه آن این است که برخلاف دیگر بناهای این محله که بر اثر زلزله خسارت زیادی دیده اند ،این بنا بجزء ایوان ورودی آن کاملا سالم مانده است.

14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
ورودی آب انبار که در گذشته بصورت یک سردر با شکوه بوده در حال حاضر خسارت زیادی دیده ، بطوریکه مقدار زیادی از آجرهای روی ایوان وپشت آن فرو ریخته است. همچنین در موردگنبد آب انبار باید گفت که بارهای ریخته شده زیادی روی بدنه های آن قرار گرفته که بر سرعت تخریب بنا می افزاید.شوره زدگی های زیادی نیز در بدنه داخلی آن مشاهده می شود.
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374

1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
روستای بیدسکان در طول جغرافیایی 58 درجه و26 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 34 درجه و 15 دقیقه شمالی واقع در شرق شهر فردوس می باشد.
در مسیر راهی که از فردوس به سوی گناباد می رود، پس از پیمودن حدود 6کیلومتر شهرکی به نام اسلامیه واقع شده است. جاده ای خاکی که از شرق این شهرک منشعب می شود در انتها به روستایی می رسد به نام بیدسکان، این روستا که در 31 کیلومتری فردوس قرار دارد و نزدیکترین روستا به آن، روستای نوده می باشد که در 6 کیلومتری جنوب آن واقع شده است.
بیدسکان در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته که زمینهای کشاورزی و باغات از سمت جنوب رده زیبایی از شمال و تپه های غربی که به زیر کشت دیم رفته اند، از غرب آن را احاطه کرده اند. جاده منتهی به روستا از میان باغات میوه عبور کرده و بخصوص در بهار منظره ای بدیع به روستا می بخشد. هوای بیدسکان در زمستان سرد و در تابستان خنک و ملایم است. بارندگی موسمی معمولا از  آذر ماه با بارش رگبار آغاز شده و در زمستان نزول برف موجب کاهش هوای دها می گردد. باد غالب این منطقه که به کوه باد معروف است از طرف شمال شرقی می وزد و در تابستان به حداکثر شدت خود می رسد. معمولا سیلابهای فصلی و هرزآب روستا در تنها  رودخانه ای که از مجاورت بافت می گذرد جریان می یابد.
روستای بیدسکان روستایی خورده مالکی است و کشاورزان بیدسکانی مزارعشان را بصورت شخصی اداره کرده و معمولا با شیوه سنتی به کشت و کار می پردازند. هر خانواده چند رأس گاو برای انجام امور کشاورزی و استفاده از شیر و لبنیات آن، در داخل خانه نگهداری می کند. ولی گوسفندان روستا که حدوداّ 6هزار رأس تخمین زده می شوند، در خارج از روستا و در مراتع کوهستانی اطراف نگهداری می شوند. علوفه زمستانی دامها، یونجه و شبدر و مقداری هم جو است که کمبود آن از روستاهای همجوار تهیه می گردد.(آمار مربوط به سال 1375 می باشد)
زنان علاوه بر کارهای روزمره و کمک در کارهای کشاورزی، نقش مهمی در تولید و کسب درآمد خانوار بر عهده دارند و بافت قالی و قالیچه در اکثرخانواده ها رایج است. این صنعت دستی از سنین کودکی به دختران آموزش داده می شود و بافت قالی به صورت دسته جمعی و با کمک تمتمی افرادی که توان این کار را  دارند انجام می شود.
بیدسکان نظیر اغلب روستاهای کوهستانی دارای بافتی فشرده و تا حدودی پلکانی است و هسته اولیه آن قلعه ای قدیمی است که بر بلندی تپه ای در جنوب غربی بافت فعلی واقع شده است. به مرور زمان و برقراری امنیت نسبی در منطقه گسترش روستا به طرف شمال این قلعه میل نموده است.
بیدسکان به معنای محل پرورش و یا رویش درخت بید است و وجه تسمیه روستا به وجود جنگلهای بید در این منطقه ارتباط دارد.معبر اصلی روستا در امتداد جاده ورودی آن قرار دارد و جوی آبی که از امتداد یکی از قنوات سرچشمه گرفته، از کنار این معبر می گذرد. علاوه بر این معبر که مهمترین دسترسی سواره به روستا ار تأمین می کند، معابر کوچک وبزرگ با طول و عرض و شیب متفاوت، ارتباط قسمتهای مختلف بافت را با این راسته اصلی برقرار می سازند. خانه های مسکونی بیدسکان عموماّ از خشت و گل ساخته شده و پوشش سقف آنها که از انواع گنبدی، چهار ترک، اسپری و تزری می باشد، با خشت خام انجام گرفته است. سنگ نیز در قسمتهایی از بنا مورد استفاده قرار می گیرد
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس – دهستان باغستان – روستای بیدسکان
آب انبار داخل کوچه ای با جهت شمال شرقی – جنوب غربی ، در نزدیکی منزل نصیری قرار گرفته است.
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
بنظر می رسد که قدمت این آب انبار به دوره قاجار برگردد. این بنا در گذشته بنام یکی از بزرگان این محله نامگذاری شده است.
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
این بنا یک بنای وقفی است که هنوز پابرجاست و مردم نیز از آن استفاده می کنند.
7.    مشخصات اثر- بنا:
ایوان ورودی آن مانند سایر آب انبارها آجری ومعمولی اجرا شده ولی پوشش مخزن این آب انبار؛همچنین موقعیت آن نسبت به ورودی میتواند جالب توجه باشد. با ده پله به پاشیر می رسیم . ایوان ورودی بنا رو به سمت غرب بوده و مخزن آن با پلان مستطیل شکل در سمت شرق آن واقع شده است .بر خلاف دیگر آب انبار های مناطق گرم و خشک سقف پاشیر از سقف پلکان جدا نشده و همان قوس روی پلکان ادامه می یابد تا به دیوار انتهایی میرسد. روی مخزن آب انبار که با ارتفاع 1.5 متری ازسطح زمین بصورت تخت پوشش داده شده بادگیری قرار دارد که برای سردکردن آب آن مورد استفاده بوده است. مصالح بنا آجر،ملات گچ،ملات ساروجوکاهگل می باشد.
8.    ویژگی اثر :
پوشش مخزن این آب انبار؛همچنین موقعیت آن نسبت به ورودی میتواند جالب توجه باشد
9.    نوع بهره برداری اثر :
این بنا هم در گذشته وهم اکنون بعنوان منبع آب آشامیدنی (علیرقم لوله کشی منازل)مورد استفاده عموم است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
هیچ گونه اقدامی در مورد حفاظت و تعیین حریم آن انجام نگرفته است .
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
در بنای مذبور هیچ گونه دخل و تصرفی مشاهده نمی شود.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
از نمونه تعمیرات انجام شده روی بنا می توان به بند کشی های ایوان ورودی اشاره کرد.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
بنای مذبور در حال حاضر با توجه به قدمت زیاد آن تقریبا سالم مانده است .
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374
پایان نامه کارشناسی ارشد دکتر علی الحسابی –دانشگاه علم و صنعت ایران- تهران –1376

1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
روستای بیدسکان در طول جغرافیایی 58 درجه و26 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 34 درجه و 15 دقیقه شمالی واقع در شرق شهر فردوس می باشد.
در مسیر راهی که از فردوس به سوی گناباد می رود، پس از پیمودن حدود 6کیلومتر شهرکی به نام اسلامیه واقع شده است. جاده ای خاکی که از شرق این شهرک منشعب می شود در انتها به روستایی می رسد به نام بیدسکان، این روستا که در 31 کیلومتری فردوس قرار دارد و نزدیکترین روستا به آن، روستای نوده می باشد که در 6 کیلومتری جنوب آن واقع شده است.
بیدسکان در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته که زمینهای کشاورزی و باغات از سمت جنوب رده زیبایی از شمال و تپه های غربی که به زیر کشت دیم رفته اند، از غرب آن را احاطه کرده اند. جاده منتهی به روستا از میان باغات میوه عبور کرده و بخصوص در بهار منظره ای بدیع به روستا می بخشد. هوای بیدسکان در زمستان سرد و در تابستان خنک و ملایم است. بارندگی موسمی معمولا از  آذر ماه با بارش رگبار آغاز شده و در زمستان نزول برف موجب کاهش هوای دها می گردد. باد غالب این منطقه که به کوه باد معروف است از طرف شمال شرقی می وزد و در تابستان به حداکثر شدت خود می رسد. معمولا سیلابهای فصلی و هرزآب روستا در تنها  رودخانه ای که از مجاورت بافت می گذرد جریان می یابد.
روستای بیدسکان روستایی خورده مالکی است و کشاورزان بیدسکانی مزارعشان را بصورت شخصی اداره کرده و معمولا با شیوه سنتی به کشت و کار می پردازند. هر خانواده چند رأس گاو برای انجام امور کشاورزی و استفاده از شیر و لبنیات آن، در داخل خانه نگهداری می کند. ولی گوسفندان روستا که حدوداّ 6هزار رأس تخمین زده می شوند، در خارج از روستا و در مراتع کوهستانی اطراف نگهداری می شوند. علوفه زمستانی دامها، یونجه و شبدر و مقداری هم جو است که کمبود آن از روستاهای همجوار تهیه می گردد.(آمار مربوط به سال 1375 می باشد)
زنان علاوه بر کارهای روزمره و کمک در کارهای کشاورزی، نقش مهمی در تولید و کسب درآمد خانوار بر عهده دارند و بافت قالی و قالیچه در اکثرخانواده ها رایج است. این صنعت دستی از سنین کودکی به دختران آموزش داده می شود و بافت قالی به صورت دسته جمعی و با کمک تمتمی افرادی که توان این کار را  دارند انجام می شود.
بیدسکان نظیر اغلب روستاهای کوهستانی دارای بافتی فشرده و تا حدودی پلکانی است و هسته اولیه آن قلعه ای قدیمی است که بر بلندی تپه ای در جنوب غربی بافت فعلی واقع شده است. به مرور زمان و برقراری امنیت نسبی در منطقه گسترش روستا به طرف شمال این قلعه میل نموده است.
بیدسکان به معنای محل پرورش و یا رویش درخت بید است و وجه تسمیه روستا به وجود جنگلهای بید در این منطقه ارتباط دارد.معبر اصلی روستا در امتداد جاده ورودی آن قرار دارد و جوی آبی که از امتداد یکی از قنوات سرچشمه گرفته، از کنار این معبر می گذرد. علاوه بر این معبر که مهمترین دسترسی سواره به روستا ار تأمین می کند، معابر کوچک وبزرگ با طول و عرض و شیب متفاوت، ارتباط قسمتهای مختلف بافت را با این راسته اصلی برقرار می سازند. خانه های مسکونی بیدسکان عموماّ از خشت و گل ساخته شده و پوشش سقف آنها که از انواع گنبدی، چهار ترک، اسپری و تزری می باشد، با خشت خام انجام گرفته است. سنگ نیز در قسمتهایی از بنا مورد استفاده قرار می گیرد
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس – دهستان باغستان – روستای بیدسکان –  نزدیک منزل حسن عطایی واقع در شمال غرب روستا
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
بنظر می رسد که قدمت این آب انبار نیز به دوره قاجار برگردد. این آب انبار بنام واقف آن آقای عطایی نامگذاری شده است.
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
این بنا یک بنای وقفی است که کالبد آن هنوز پابرجاست .
7.    مشخصات اثر- بنا:
این آب انبار بر خلاف سایر آب انبارهای مورد مطالعه پلکان بطرف پایین نداشته و برای دسترسی به آب با یک اختلاف سطح 20 سانتیمتری از سطح کوچه به شیر آب می رسیم .بالای این پاشیر فضایی مسقف جای گرفته و در طرف چپ با یک اتصال آجری با بنای آجری مجاور خود در ارتباط است. مخزن آب انبار بصورت مکعبی در پشت آن جای گرفته که مصالح آن نوعی گل بنام "گل شخ"است . از طرف راست نمای روبرو به کوچه ،یک دسترسی به پشت مخزن آب انبار وجود دارد.
8.    ویژگی اثر :
ویژگی بارز این اثر مکعبی بودن مخزن آن و دسترسی به پاشیر بدون طی کردن پلکان است و این عامل ،در دسترس بودن هرچه بیشتر آب انبار را موجب می شود .
9.    نوع بهره برداری اثر :
این بنا در گذشته بعنوان منبع آب آشامیدنی مورد استفاده عموم بوده که در حال حاضر بلااستفاده است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
هیچ گونه اقدامی در مورد حفاظت و تعیین حریم آن انجام نگرفته است .
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
در بنای مذبور هیچ گونه دخل و تصرفی مشاهده نمی شود.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
تعمیرات عمده ای در بنا دیده نمی شود.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
علیرقم با ارزش بودن این آب انبار نسبت به سایر آب انبارهای روستا ، توجه کمتری به آن می شود بطوریکه برخلاف سایر آب انبارهای روستا که هنوز مورد استفاده هستند این بنا بلااستفاده شده است.
14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
بنای مزبور در حال حاضر با توجه به قدمت زیاد آن تقریبا سالم مانده است اما در دوطرف فضای پاشیر خساراتس به مخزن وارد شده که ناشی از جاری شدن آب باران و عدم هدایت صحیح آنها می باشد.
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374
پایان نامه کارشناسی ارشد دکتر علی الحسابی –دانشگاه علم و صنعت ایران- تهران –1376

1- موقعیت‌ طبیعی‌ اثر:
بشرویه شهری است که در منطقه دشت واقع شده است.
تابستانهای فوق العاده گرم (متوسط درجه حرارت در تابستان 25- 30 درجه) و زمستانهایی سرد دارد. اختلاف درجه حرارت شب و روز در آن بسیار زیاد است. این ناحیه دارای آب و هوایی خشک و بری است. میزان بارندگی در آن کمتر از بخش کوهستانی است. اکثر ریزشها در فصل زمستان صورت می گیرد و در تابستان هوا خشک است.
2- موقعیت‌ فعلی‌ اثر:
این بنا در شهرستان فردوس- بخش بشرویه- شهر بشرویه- خیابان ملا عبدا... تونی- جنب حمام فاضل خان و در ضلع جنوبی خیابان قرار دارد و آب انبار فاضل خان نام دارد.
3- مشخصات‌ پلاک‌ ثبتی‌ اثر:

4- تاریخچه‌ و وجه‌ تسمیه‌ اثر:
این بنا با توجه به شکل ظاهری و سبک معماری آن متعلق به دوره قاجاریه می باشد و چون شخصی به نام فاضل خان این آب انبار و حمام مجاور آن را احداث کرده است به نام فاضل خان معروف است.
5- سوابق‌ پژوهشی‌ اثر، شناسایی‌، بررسی‌، گمانه‌ زنی‌، حفاری‌:
این بنا در فهرست آثار مورد بررسی و شناسایی سازمان قرار دارد.
6- نوع‌ و توضیحات‌ مالکیت‌ اثر :
این بنا وقفی است و زیر نظر اداره اوقاف بشرویه می‌باشد. به گفته کارشناسان اداره اوقاف سالها پیش پس از احداث موتور آب در این منطقه آب قنات خشک می شود و آب انبارها از رونق می افتند به این ترتیب پله های این بنا در حال حاضر به محل جمع آوری زباله تبدیل می شود و بنای به صورت متروکه ای بر جا می‌ماند.
8- مشخصات‌ اثر- بنا:
آب انبار فاضل خان از جمله بناهای تاریخی بر جای مانده در داخل شهر است. سردر پله‌های این آب انبار کاملاً در داخل زمین قرار دارد و در ضلع جنوبی خیابان واقع است و گنبد مخزن آب انبار که بنایی رفیع با مصالح خشت و گل است در ضلع شمالی خیابان واقع است. (خیابان از بین این دو گنبد می گذرد). قوس به کار رفته در سر در پله ها و همچنین گنبد مخزن از یک نوع و از انواع قوسهای تیزه دار است. پله های آب انبار با مصالح آجری می باشد و به فضای پاشیر منتهی می شود.
9- ویژگی‌ اثر:
آب انبار فاضل خان صرف نظر از پخ شدگی پیش فضای ورودی پله ها، بنای متقارنی است و حول محور شمال- جنوب، بنا گردیده است. مصالح به کار رفته در این بنا آجر 20* 20 و خشت و گل و ملات ساروج است.
10- نوع‌ بهره‌برداری‌ اثر:   
این بنا در گذشته یک آب انبار فعال بوده است. در حال حاضر بنای متروکه ای است که در یکی از خیابان‌های اصلی شهر قرار دارد.
11- اقدامات‌ انجام‌ شده‌ در مورد حریم‌ اثر (حریم‌ پیشنهادی‌):
تاکنون اقدامی صورت نگرفته است
12- توضیح‌ دخل‌ و تصرفات‌ انجام‌ شده‌ و مشهود در اثر:
در اطراف گنبد مخزن آب انبار، ساختمانهایی قرار گرفته است که می بایست از اطراف آن حذف شود.
13- توضیح‌ تعمیرات‌ گذشته‌ در اثر:
آثار تعمیرات در بنا مشاهده نمی شود.
14- توضیحات‌ ضروری‌ و اختصاصی‌ اثر:
آب انبار فاضل خان از جمله آثار تا ریخی و باارزشی است که در داخل بافت اصلی شهر قرار دارد. ثبت آن در فهرست آثار ملی توصیه می شود.
15- شرح‌ وضعیت‌ موجود خطرپذیری‌ و دلایل‌ آسیب‌های‌ وارده‌:
آب انبار فاضل خان علی رغم بی مهری هایی که نسبت به آن صورت گرفته همچنان سالم و پابرجا باقی ما نده است. چون این بنا کاربری خود را از دست داده است با توجه به علاقه شدید مردم به آثار تاریخی شهرستان (همانطور که در عکسها مشاهده می کنید) امکان تخریب و ساخت و ساز جدید در محل آن بسیار زیاد است.
16- ذکر منابع‌ و مآخذ گزارش‌ اداره‌ میراث‌ فرهنگی‌ و گردشگری‌ فردوس‌:
تحقیقات میدانی- اداره میراث فرهنگی و گردشگری فردوس- اداره اوقاف بشرویه- کتاب فردوس/ تون نوشته محمد باقر یاحقی- کتاب فرهنگ آبادیهای ایران.

1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
قبل از زلزله 1347 محیط شهر فردوس حدود 8 کیلومتر بوده است که از غرب و جنوب غربی به فلکه خیابان (طبس گلشن) و از شرق به میدان پهلوی (صاحب‌الزمان) و خیابان شرقی آن محدود می‌شده است. از سمت شمال شرقی به ساختمان جدید گروهان ژاندارمی و از سمت جنوب حداکثر محدود به کوچه سعیدی و گورستان خاموشی بود. بنابراین توسعه شهر فردوس بین سالهای 1308 تا 1347 نسبتاً کند بوده و شهر رشد و گسترش چندانی نداشته است.
محله‌های پنجگانه شهر (سادات، عنبری، میدان، تالار و سردشت) با همین کوچه‌های پیچ در پیچ به یکدیگر راه پیدا می‌کرد؛ تنها چند دهه بیشتر نبود که خیابان اصلی شهر وجدان یکپارچه آن را دوپاره و شهر را عملاً به دو قسمت تقسیم کرده بود. اما ارگ و قلعه شهر، که آن همه از دیرباز آوازه داشت با تخت هلاکویش که در عصر تاتار از پیکر پاک پدران در خاک و خون کشیده ما بر آمده بود، سالها بود که روبه ویرانی و تباهی گذاشته بود؛ برج و بارویش سر یر خاک نهاده بود و خندق افسانه‌ایش به مزرعه‌ای فکسنی و بی‌نام و نشان بدل شده بود؛ پیشروی ساختمانها در این سالها آخر قلب آن کهندژ تاریخ نشان را شرحه شرحه می‌کرد.
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس- بخش مرکزی-جنوب فردوس- مجاور جاده کمربندی مشهد-طبس- در نزدیکی مدرسه حبیبیه در محله سادات
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
بنای آب انبار مربوط به دورانی است که مردم در شهر تون اسکان داشتندو باتوجه به نوع قوس های بکاررفته در بنا ،همچنین نظر بعضی اساتید باستانشناسی به اوایل صفوی برمی گردد . این آب انبار بنام اسم کوچک واقف آن نامگذاری شده است.
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
مالکیت بنا وقفی می باشد .
7.    مشخصات اثر- بنا:
بنای مزبور شامل یک سردر ورودی برای دسترسی به پاشیر ویک گنبد می باشد که روی منبع آب قرار گرفته است مصالح بنا از آجر معمولی ، ملات آهک،ملات ساروج،ملات گچ،لاشه سنگ می باشد ودر قسمت هایی از آن بقایای دیوارهای مسکونی همجوار قدیمی مشاهده می شود در اکثر نقاط روی بدنه های داخلی وخارجی آسیب های فراوانی مشاهده می گردد . همه این توضیحات و همچنین موقیت گنبد روی مخزن نسبت به سردر ورودی آن در نقشه ها و عکسهای ارائه شده در پایان گزارش نشان داده شده است.
8.    ویژگی اثر :
طریقه اجرای سقف بنا با آجر و ملات گچ و ساروج بسیار زیبا و منظم می باشد که توسط استادی خبره انجام گرفته است .
9.    نوع بهره برداری اثر :
این بنا در گذشته به عنوان منبع تامین آب آشامیدنی مردم استفاده زیادی داشته که در حال حاضر بدلیل متروک ماندن بافت قدیمی و استفاده از وسایل مکانیزه در دسترسی به آب شرب دیگر بلااستفاده مانده است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
محدوده شهر تاریخی تون که این بنا نیز در این محدوده است به صورت یک مجموعه تعیین حریم گردید، وهرگونه دخل و تصرف و کاوش در محدوده و تعمیر و مرمت با اجازه میراث فرهنگی امکانپذیر است
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
در بنای مذبور هیچ گونه دخل و تصرفی مشاهده نمی شود.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
بنظر می رسد که در مورد سردر ورودی آن تعمیراتی در زمانیکه از آن استفاده می کردند انجام گرفته ،اما پس از زلزله هیچ نوع تعمیری در مورد بنا مشاهده نمی شود.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
با توجه به نوع و روش اجرای این بنا و همچنین کیفیت اجرای آن و بناهای مشابه در این شهر بنظر می رسد که اکثر این بناها مربوط به یک دوره باشند.
14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
این بنا به دلیل بلا استفاده ماندن در حال حاضر رو به تخریب بوده در حالیکه کلیت بنا هنوز سرپا ایستاده است. علاوه بر شوره زدن و ریزش بعضی نقاط روی بدنه های داخلی بیشترین تخریب در سردر ورودی بنا صورت گرفته، همچنین خاک ریخته و زباله زیادی روی پلکان آن ریخته است. اگرچه کلیت گنبد روی مخزن آب سالم است ولی بااین وجود در پاره ای از نقاط روی بدنه خارجی آن تخریب هایی صورت گرفته است.
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374

1-موقعیت طبیعی اثر:
روستای سرند در موقعیت 33 درجه و 58 دقیقه عرض جغرافیایی و 58 درجه و 22 دقیقه طول جغرافیایی قرار دارد .ارتفاع آن از سطح دریا 1510 متر است .
این روستا درناحیه شمال شرقی شهرستان فردوس واقع است و دارای آب وهوای کوهستانی می باشد تابستانهای نسبتا معتدل وزمستانهای سرد دارد . بارندگی در این ناحیه بیشتر از قسمت جنوبی فرودس است وعمدتا در زمستان و بهار صورت می گیرد .
2-موقعیت فعلی اثر :
این بنا در استان خراسان رضوی – شهرستان فردوس – بخش مرکزی –دهستان برون روستای سرند قرار دارد وآب انبار قرائی نامیده میشود .
3-مشخصات پلاک ثبتی اثر :

4-تاریخچه و جه تسمیه اثر :
طبق مدارک موجود در سر در آب انبار که از این قرار است : « این بنیان معظم راجناب خیر الزوار کربلایی حسین علی خان قرائی فردوسی ولد مرحوم ا.. قلی خان در ...................که عموم مسلمین استفاده کرده و بانی دعای خیر ....................» سال ساخت بنا 1247 ذکر گردیده است چون این بنا را «‌کربلایی حسین علی خان قرائی » بنا کرده است آن را آب انبار قرائی نامیده اند  .
5-سوابق پژوهشی اثر ، شناسایی ، بررسی ‌،گمانه ای ، حفاری :
نام ومشخصات مختصری از این بنا در فهرست آثار مورد بررسی وشناسایی سازمان قرار دارد
6-نوع وتوضیحات مالکیت اثر :
این بنا زیر نظر اداره اوقاف فردوس قرار دارد .
7-مشخصات اثر بنا :
سر در ورودی بنا در ضلع جنوب غربی آن قرار دارد کتبیه ای در بالای درب ورودی پله ها مشاهده میشود 19 پله ارتفاع 25 سانتی متری ، سطح بیرونی را به فضای پاشیر متصل می کند . فضای پاشیر دارای طاق گنبدی شکل است که در هر دیوار آن یک طاقنما با قوس تیزه دار مشاهده میشود گنبد سقف مخزن آب انبار دارای چند مان آجری ساده ای است .
ساقه این گنبد با سنگ قواره پوشیده شده است . سه روزنه در طرفین ساقه این گبند تعبیه شده است .
8-ویژگی اثر :
آب انبار قرائی ، بنای متقارنی است که در امتداد محور تقارن شرقی – غربی بنا گردیده است تزئینات آجری در قسمتهای مختلف این بنا مشاهده میشود .قوسهای تیزه دار درسر در ورودی      ،درب ورودی ، سقف پله ها ، طاقنماهای اطراف پاشیر مشاهده می شود .ابعاد آجر به کار رفته در این بنا 5× 20×20 سانتی متر است .
9-نوع بهره بردای اثر :
این بنا در گذشته آب انبار فعالی بوده است در حال حاضر از آن هیچ  استفاده ای نمی شود
10-اقدامات انجام شده در مورد حرایم اثر (‌حریم پیشنهادی ) :
تا کنون اقدامی صورت نگرفته است .
11-توضیح دخل وتصرفات انجام شده ومشهود اثر :
مردم روستا روزنه های موجود در ساقه گنبد مخزن را با گل وآجر پر کرده اند  تا از افتادن بچه ها به داخل مخزن جلوگیری شود
12-توضیح تعمیرات گذشته در اثر :
آثار تعمیرات در بنا مشاهده نمی شود .
13-توضیحات ضروری واختصاصی اثر :
آب انبار قرائی یکی از آب انبارهای زیبایی است که از دوره قاجاریه بر جای مانده است . بررسی وتامل در سبک معماری و ویژگی های این بنا کتیبه دار و این بنا با توجه به موقعیت جغرافیایی واقلیمی آن  اسرار شگرفی را از گذشته این دیار بازگو می کند .
14- شرح وضعیت موجود – خطر پذیری و دلایل آسیبهای وارده :
قسمتی از دیوار گوشه شمالی سر در آب انبار ، فروریخته است .پایه دیوارهای طرفین نمای اصلی سر درنیز سست شده اند ودر حال فروریختن هستند .
سنگهای ازاره گنبد نیز دربعضی نقاظ فرو ریخته اند .
15-ذکر منابع ومآخذ گزارش :
اداره میراث فرهنگی و گردشگری فردوس تحقیقا میدانی – کتاب فرودس /تون  نوشته محمد باقر یاحقی – کتاب آشنایی با معماری اسلامی ایران نوشته محمدکریم پیرنیا کتاب فرهنگ آبادی های ایران

1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
قبل از زلزله 1347 محیط شهر فردوس حدود 8 کیلومتر بوده است که از غرب و جنوب غربی به فلکه خیابان (طبس گلشن) و از شرق به میدان پهلوی (صاحب‌الزمان) و خیابان شرقی آن محدود می‌شده است. از سمت شمال شرقی به ساختمان جدید گروهان ژاندارمی و از سمت جنوب حداکثر محدود به کوچه سعیدی و گورستان خاموشی بود. بنابراین توسعه شهر فردوس بین سالهای 1308 تا 1347 نسبتاً کند بوده و شهر رشد و گسترش چندانی نداشته است.
محله‌های پنجگانه شهر (سادات، عنبری، میدان، تالار و سردشت) با همین کوچه‌های پیچ در پیچ به یکدیگر راه پیدا می‌کرد؛ تنها چند دهه بیشتر نبود که خیابان اصلی شهر وجدان یکپارچه آن را دوپاره و شهر را عملاً به دو قسمت تقسیم کرده بود. اما ارگ و قلعه شهر، که آن همه از دیرباز آوازه داشت با تخت هلاکویش که در عصر تاتار از پیکر پاک پدران در خاک و خون کشیده ما بر آمده بود، سالها بود که روبه ویرانی و تباهی گذاشته بود؛ برج و بارویش سر یر خاک نهاده بود و خندق افسانه‌ایش به مزرعه‌ای فکسنی و بی‌نام و نشان بدل شده بود؛ پیشروی ساختمانها در این سالها آخر قلب آن کهندژ تاریخ نشان را شرحه شرحه می‌کرد.
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس- بخش مرکزی-جنوب فردوس- انتهای خیابان رسالت- روبروی شرکت گاز
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
بنای آب انبار مربوط به دورانی است که مردم در شهر تون اسکان داشتندو باتوجه به نوع قوس ها و مصالح بکاررفته در بنا به دوران صفوی برمی گردد . دلیل نامگذاری به اسم قلعه این است که این آب انبار در کنار قلعه قدیمی شهر تون واقع است .
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
مالکیت بنا وقفی می باشد .
7.    مشخصات اثر- تپه:
8.    مشخصات اثر- بنا:
بنای مزبور شامل یک سردر ورودی برای دسترسی به پاشیر ویک گنبد می باشد که روی مخزن آب قرار گرفته است مصالح بنا از آجر معمولی ، ملات آهک،ملات ساروج،ملات گچ،لاشه سنگ وآجر 25*25*5 می باشد که در اکثر نقاط روی بدنه های داخلی وخارجی آسیب های فراوانی مشاهده می گردد . همچنین در مورد سردر ورودی تخریب زیادی صورت گرفته بطوریکه از سردر آن فقط قسمتی از دیواره ها باقی مانده است.بنظر میرسد این قسمت بنا در دوران اخیر با آجر گری اجرا شده است. همه این توضیحات و همچنین موقیت گنبد روی مخزن نسبت به سردر ورودی آن در نقشه ها و عکسهای ارائه شده در پایان گزارش نشان داده شده است.
9.    ویژگی اثر :
طریقه اجرای سقف بنا با آجر و ملات گچ و ساروج بسیار زیبا و منظم می باشد که توسط استادی خبره انجام گرفته است .
10.    نوع بهره برداری اثر :
این بنا در گذشته به عنوان منبع تامین آب آشامیدنی مردم استفاده زیادی داشته که در حال حاضر بدلیل متروک ماندن بافت قدیمی و استفاده از وسایل مکانیزه در دسترسی به آب شرب دیگر بلااستفاده مانده است.
11.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
محدوده شهر تاریخی تون که این بنا نیز در این محدوده است به صورت یک مجموعه تعیین حریم گردید، وهرگونه دخل و تصرف و کاوش در محدوده و تعمیر و مرمت با اجازه میراث فرهنگی امکانپذیر است
12.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
هیچگونه دخل و تصرفی در مورد این بنا صورت نگرفته است.
13.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
سردر ورودی آن در دوران اخیر تعمیر شده همچنین روی گنبد مخزن نیز با آجر 20*20*5 سانتیمتر مرمت شده است.
14.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
با توجه به نوع و روش اجرای این بنا و همچنین کیفیت اجرای آن و بناهای مشابه در این شهر بنظر می رسد که اکثر این بناها مربوط به یک دوره باشند.
15.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
این بنا به دلیل بلا استفاده ماندن در حال حاضر رو به تخریب بوده در حالیکه کلیت بنا هنوز سرپا ایستاده است. علاوه بر شوره زدن و ریزش بعضی نقاط روی بدنه های داخلی بیشترین تخریب در سردر ورودی بنا صورت گرفته، همچنین خاک ریخته و زباله زیادی روی پلکان آن ریخته است. اگرچه کلیت گنبد روی مخزن آب سالم است ولی بااین وجود در پاره ای از نقاط روی بدنه خارجی آن تخریب هایی صورت گرفته است.
16.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374

1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
روستای بیدسکان در طول جغرافیایی 58 درجه و26 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 34 درجه و 15 دقیقه شمالی واقع در شرق شهر فردوس می باشد.
در مسیر راهی که از فردوس به سوی گناباد می رود، پس از پیمودن حدود 6کیلومتر شهرکی به نام اسلامیه واقع شده است. جاده ای خاکی که از شرق این شهرک منشعب می شود در انتها به روستایی می رسد به نام بیدسکان، این روستا که در 31 کیلومتری فردوس قرار دارد و نزدیکترین روستا به آن، روستای نوده می باشد که در 6 کیلومتری جنوب آن واقع شده است.
بیدسکان در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته که زمینهای کشاورزی و باغات از سمت جنوب رده زیبایی از شمال و تپه های غربی که به زیر کشت دیم رفته اند، از غرب آن را احاطه کرده اند. جاده منتهی به روستا از میان باغات میوه عبور کرده و بخصوص در بهار منظره ای بدیع به روستا می بخشد. هوای بیدسکان در زمستان سرد و در تابستان خنک و ملایم است. بارندگی موسمی معمولا از  آذر ماه با بارش رگبار آغاز شده و در زمستان نزول برف موجب کاهش هوای دها می گردد. باد غالب این منطقه که به کوه باد معروف است از طرف شمال شرقی می وزد و در تابستان به حداکثر شدت خود می رسد. معمولا سیلابهای فصلی و هرزآب روستا در تنها  رودخانه ای که از مجاورت بافت می گذرد جریان می یابد.
روستای بیدسکان روستایی خورده مالکی است و کشاورزان بیدسکانی مزارعشان را بصورت شخصی اداره کرده و معمولا با شیوه سنتی به کشت و کار می پردازند. هر خانواده چند رأس گاو برای انجام امور کشاورزی و استفاده از شیر و لبنیات آن، در داخل خانه نگهداری می کند. ولی گوسفندان روستا که حدوداّ 6هزار رأس تخمین زده می شوند، در خارج از روستا و در مراتع کوهستانی اطراف نگهداری می شوند. علوفه زمستانی دامها، یونجه و شبدر و مقداری هم جو است که کمبود آن از روستاهای همجوار تهیه می گردد.(آمار مربوط به سال 1375 می باشد)
زنان علاوه بر کارهای روزمره و کمک در کارهای کشاورزی، نقش مهمی در تولید و کسب درآمد خانوار بر عهده دارند و بافت قالی و قالیچه در اکثرخانواده ها رایج است. این صنعت دستی از سنین کودکی به دختران آموزش داده می شود و بافت قالی به صورت دسته جمعی و با کمک تمتمی افرادی که توان این کار را  دارند انجام می شود.
بیدسکان نظیر اغلب روستاهای کوهستانی دارای بافتی فشرده و تا حدودی پلکانی است و هسته اولیه آن قلعه ای قدیمی است که بر بلندی تپه ای در جنوب غربی بافت فعلی واقع شده است. به مرور زمان و برقراری امنیت نسبی در منطقه گسترش روستا به طرف شمال این قلعه میل نموده است.
بیدسکان به معنای محل پرورش و یا رویش درخت بید است و وجه تسمیه روستا به وجود جنگلهای بید در این منطقه ارتباط دارد.معبر اصلی روستا در امتداد جاده ورودی آن قرار دارد و جوی آبی که از امتداد یکی از قنوات سرچشمه گرفته، از کنار این معبر می گذرد. علاوه بر این معبر که مهمترین دسترسی سواره به روستا ار تأمین می کند، معابر کوچک وبزرگ با طول و عرض و شیب متفاوت، ارتباط قسمتهای مختلف بافت را با این راسته اصلی برقرار می سازند. خانه های مسکونی بیدسکان عموماّ از خشت و گل ساخته شده و پوشش سقف آنها که از انواع گنبدی، چهار ترک، اسپری و تزری می باشد، با خشت خام انجام گرفته است. سنگ نیز در قسمتهایی از بنا مورد استفاده قرار می گیرد
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس – دهستان باغستان – روستای بیدسکان
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
قدمت این آب انبار نیز به اوایل دوره قاجار برمیگردد که بنام بانی واقف زمین این بنا ،آقای محمدی،نامگذاری شده است.
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
این بنا یک بنای وقفی است که هنوز پابرجاست و مردم نیز از آن استفاده می کنند.
7.    مشخصات اثر- بنا:
ایوان ورودی بنا مانند سایر بناهای هم نوع خود آجری بوده که بر خلاف دیگر آب انبار های مناطق گرم و خشک پله زیادی ندارد و با پنج پله عریض به پاشیر می رسیم. سقف پاشیر نیز بر خلاف دیگر آب انبارها از سقف پلکان جدا نشده و همان قوس روی پلکان ادامه می یابد تا به دیوار انتهایی میرسد. دو طرف ایوان ورودی تا ارتفاع یک متری با سنگ لاشه پوشانده شده که بعنوان ضربه گیر و محافظ بنا در قسمت های پایین بکار رفته است. پوشش روی گنبد بنا نیز بدین صورت است که ابتدا استوانه ای به ارتفاع 2.5متری با سنگ لاشه اجرا شده که پس از آن سقف گنبدی اجرا شده است.  
8.    ویژگی اثر :
ویژگی قابل توجه اثر طریقه پوشش مخزن بناست و همچنین مصالح بکاررفته در بدنه های خارجی بنا منحصر بفرد است که باعث تمایز این بنا از بناهای هم نوع خویش می شود.
9.    نوع بهره برداری اثر :
این بنا هم در گذشته وهم اکنون بعنوان منبع آب آشامیدنی (علیرغم لوله کشی منازل)مورد استفاده عموم است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
هیچ گونه اقدامی در مورد حفاظت و تعیین حریم آن انجام نگرفته است .
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
در بنای مذبور هیچ گونه دخل و تصرفی مشاهده نمی شود.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
از نمونه تعمیراتی که در بنا مشاهده می شود بندکشی ایوان ورودی آن با ملات سیمان می باشد.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
بنای مذبور در حال حاضر با توجه به قدمت زیاد آن تقریبا سالم مانده است و ازجمله عوامل آسیب رسان به آن  رطوبت ،شوره زدگی بدنه های داخل وعوامل جوی می باشد.
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374
پایان نامه کارشناسی ارشد دکتر علی الحسابی –دانشگاه علم و صنعت ایران- تهران –1376