1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
روستای بیدسکان در طول جغرافیایی 58 درجه و26 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 34 درجه و 15 دقیقه شمالی واقع در شرق شهر فردوس می باشد.
در مسیر راهی که از فردوس به سوی گناباد می رود، پس از پیمودن حدود 6کیلومتر شهرکی به نام اسلامیه واقع شده است. جاده ای خاکی که از شرق این شهرک منشعب می شود در انتها به روستایی می رسد به نام بیدسکان، این روستا که در 31 کیلومتری فردوس قرار دارد و نزدیکترین روستا به آن، روستای نوده می باشد که در 6 کیلومتری جنوب آن واقع شده است.
بیدسکان در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته که زمینهای کشاورزی و باغات از سمت جنوب رده زیبایی از شمال و تپه های غربی که به زیر کشت دیم رفته اند، از غرب آن را احاطه کرده اند. جاده منتهی به روستا از میان باغات میوه عبور کرده و بخصوص در بهار منظره ای بدیع به روستا می بخشد. هوای بیدسکان در زمستان سرد و در تابستان خنک و ملایم است. بارندگی موسمی معمولا از  آذر ماه با بارش رگبار آغاز شده و در زمستان نزول برف موجب کاهش هوای دها می گردد. باد غالب این منطقه که به کوه باد معروف است از طرف شمال شرقی می وزد و در تابستان به حداکثر شدت خود می رسد. معمولا سیلابهای فصلی و هرزآب روستا در تنها  رودخانه ای که از مجاورت بافت می گذرد جریان می یابد.
روستای بیدسکان روستایی خورده مالکی است و کشاورزان بیدسکانی مزارعشان را بصورت شخصی اداره کرده و معمولا با شیوه سنتی به کشت و کار می پردازند. هر خانواده چند رأس گاو برای انجام امور کشاورزی و استفاده از شیر و لبنیات آن، در داخل خانه نگهداری می کند. ولی گوسفندان روستا که حدوداّ 6هزار رأس تخمین زده می شوند، در خارج از روستا و در مراتع کوهستانی اطراف نگهداری می شوند. علوفه زمستانی دامها، یونجه و شبدر و مقداری هم جو است که کمبود آن از روستاهای همجوار تهیه می گردد.(آمار مربوط به سال 1375 می باشد)
زنان علاوه بر کارهای روزمره و کمک در کارهای کشاورزی، نقش مهمی در تولید و کسب درآمد خانوار بر عهده دارند و بافت قالی و قالیچه در اکثرخانواده ها رایج است. این صنعت دستی از سنین کودکی به دختران آموزش داده می شود و بافت قالی به صورت دسته جمعی و با کمک تمتمی افرادی که توان این کار را  دارند انجام می شود.
بیدسکان نظیر اغلب روستاهای کوهستانی دارای بافتی فشرده و تا حدودی پلکانی است و هسته اولیه آن قلعه ای قدیمی است که بر بلندی تپه ای در جنوب غربی بافت فعلی واقع شده است. به مرور زمان و برقراری امنیت نسبی در منطقه گسترش روستا به طرف شمال این قلعه میل نموده است.
بیدسکان به معنای محل پرورش و یا رویش درخت بید است و وجه تسمیه روستا به وجود جنگلهای بید در این منطقه ارتباط دارد.معبر اصلی روستا در امتداد جاده ورودی آن قرار دارد و جوی آبی که از امتداد یکی از قنوات سرچشمه گرفته، از کنار این معبر می گذرد. علاوه بر این معبر که مهمترین دسترسی سواره به روستا ار تأمین می کند، معابر کوچک وبزرگ با طول و عرض و شیب متفاوت، ارتباط قسمتهای مختلف بافت را با این راسته اصلی برقرار می سازند. خانه های مسکونی بیدسکان عموماّ از خشت و گل ساخته شده و پوشش سقف آنها که از انواع گنبدی، چهار ترک، اسپری و تزری می باشد، با خشت خام انجام گرفته است. سنگ نیز در قسمتهایی از بنا مورد استفاده قرار می گیرد
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس – دهستان باغستان – روستای بیدسکان
آب انبار داخل کوچه ای با جهت شمال شرقی – جنوب غربی ، مجاور خانه بهداشت قرار گرفته است.
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
بنظر می رسد که قدمت این آب انبار به دوره قاجار برگردد. این بنا بنام واقف آن نامگذاری شده است.
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
این بنا یک بنای وقفی است که هنوز پابرجاست و مردم نیز از آن استفاده می کنند.
7.    مشخصات اثر:
این آب انبار علیرقم کوچکی آن استفاده زیادی بین مردم داشته و دارد. ایوان ورودی بنا رو به سمت جنوب بوده و مخزن آن با پلان مستطیل شکل در سمت شرق آن واقع شده است .بر خلاف دیگر آب انبار های مناطق گرم و خشک پله زیادی ندارد و با چتد پله به پاشیر می رسیم. سقف پاشیر نیز بر خلاف دیگر آب انبارها از سقف پلکان جدا نشده و همان قوس روی پلکان ادامه می یابد تا به دیوار انتهایی میرسد مصالح بنا آجر،ملات گچ،ملات ساروج وکاهگل می باشد.
8.    ویژگی اثر :
ویژگی قابل توجه اثر وجود یک درخت کهنسال توت جلوی ایوان ورودی بناست که همیشه جلوی ایوان ورودی را محافظت می کند.
9.    نوع بهره برداری اثر :
این بنا هم در گذشته وهم اکنون بعنوان منبع آب آشامیدنی (علیرقم لوله کشی منازل)مورد استفاده عموم است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
هیچ گونه اقدامی در مورد حفاظت و تعیین حریم آن انجام نگرفته است .
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
در بنای مذبور هیچ گونه دخل و تصرفی مشاهده نمی شود.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
تعمیرات عمده ای در بنا دیده نمی شود.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
بنای مذبور در حال حاضر با توجه به قدمت زیاد آن تقریبا سالم مانده است و مهمترین عامل آسیب رسان به آن بار اضافی روی آن است . قسمت جنوبی دیوار مخزن نیز در حال تخریب است.
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374
پایان نامه کارشناسی ارشد دکتر علی الحسابی –دانشگاه علم و صنعت ایران- تهران –1376
 

1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
قبل از زلزله 1347 محیط شهر فردوس حدود 8 کیلومتر بوده است که از غرب و جنوب غربی به فلکه خیابان (طبس گلشن) و از شرق به میدان پهلوی (صاحب‌الزمان) و خیابان شرقی آن محدود می‌شده است. از سمت شمال شرقی به ساختمان جدید گروهان ژاندارمی و از سمت جنوب حداکثر محدود به کوچه سعیدی و گورستان خاموشی بود. بنابراین توسعه شهر فردوس بین سالهای 1308 تا 1347 نسبتاً کند بوده و شهر رشد و گسترش چندانی نداشته است.
محله‌های پنجگانه شهر (سادات، عنبری، میدان، تالار و سردشت) با همین کوچه‌های پیچ در پیچ به یکدیگر راه پیدا می‌کرد؛ تنها چند دهه بیشتر نبود که خیابان اصلی شهر وجدان یکپارچه آن را دوپاره و شهر را عملاً به دو قسمت تقسیم کرده بود. اما ارگ و قلعه شهر، که آن همه از دیرباز آوازه داشت با تخت هلاکویش که در عصر تاتار از پیکر پاک پدران در خاک و خون کشیده ما بر آمده بود، سالها بود که روبه ویرانی و تباهی گذاشته بود؛ برج و بارویش سر یر خاک نهاده بود و خندق افسانه‌ایش به مزرعه‌ای فکسنی و بی‌نام و نشان بدل شده بود؛ پیشروی ساختمانها در این سالها آخر قلب آن کهندژ تاریخ نشان را شرحه شرحه می‌کرد.
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس- بخش مرکزی-جنوب فردوس- خیابان فرهنگ- روبروی امامزاده
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
بنای آب انبار مربوط به دورانی است که مردم در شهر تون اسکان داشتندو باتوجه به نوع قوس های بکاررفته در بنا ،همچنین نظر بعضی اساتید باستانشناسی به اوایل صفوی برمی گردد . دلیل نامگذاری به این اسم موقعیت آن است که در راستای بازار قدیمی می باشد.
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
مالکیت بنا وقفی می باشد .
7.    مشخصات اثر:
بنای مزبور شامل یک سردر ورودی برای دسترسی به پاشیر ویک گنبد می باشد که روی منبع آب قرار گرفته است مصالح بنا از آجر معمولی ، ملات آهک،ملات ساروج،ملات گچ،لاشه سنگ می باشد ودر قسمت هایی از آن بقایای دیوارهای مسکونی همجوار قدیمی مشاهده می شود. که در اکثر نقاط روی بدنه های داخلی وخارجی آسیب های فراوانی مشاهده می گردد . همه این توضیحات و همچنین موقیت گنبد روی مخزن نسبت به سردر ورودی آن در نقشه ها و عکسهای ارائه شده در پایان گزارش نشان داده شده است.
8.    ویژگی اثر :
طریقه اجرای سقف بنا با آجر و ملات گچ و ساروج بسیار زیبا و منظم می باشد که توسط استادی خبره انجام گرفته است .
9.    نوع بهره برداری اثر :
این بنا در گذشته به عنوان منبع تامین آب آشامیدنی مردم استفاده زیادی داشته که در حال حاضر بدلیل متروک ماندن بافت قدیمی و استفاده از وسایل مکانیزه در دسترسی به آب شرب دیگر بلااستفاده مانده است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
محدوده شهر تاریخی تون که این بنا نیز در این محدوده است به صورت یک مجموعه تعیین حریم گردید، وهرگونه دخل و تصرف و کاوش در محدوده و تعمیر و مرمت با اجازه میراث فرهنگی امکانپذیر است
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
در قسمت سردر ورودی بنا یک شیر برقی آب قرار داشته که در سالهای آخر استفاده از بنا با این وسیله آب به راحتی در دسترس بود.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
بنظر می رسد که در مورد سردر ورودی آن تعمیراتی در زمانیکه از آن استفاده می کردند انجام گرفته ،اما پس از زلزله هیچ نوع تعمیری در مورد بنا مشاهده نمی شود.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
با توجه به نوع و روش اجرای این بنا و همچنین کیفیت اجرای آن و بناهای مشابه در این شهر بنظر می رسد که اکثر این بناها مربوط به یک دوره باشند.
14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
این بنا به دلیل بلا استفاده ماندن در حال حاضر رو به تخریب بوده در حالیکه کلیت بنا هنوز سرپا ایستاده است. علاوه بر شوره زدن و ریزش بعضی نقاط روی بدنه های داخلی بیشترین تخریب در سردر ورودی بنا صورت گرفته، همچنین خاک ریخته و زباله زیادی روی پلکان آن ریخته است. اگرچه کلیت گنبد روی مخزن آب سالم است ولی بااین وجود در پاره ای از نقاط روی بدنه خارجی آن تخریب هایی صورت گرفته است.
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374
 

1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
روستای برون در20کیلومتری شمال فردوس واقع شده و در طول شرقی 58 درجه و 35 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه و 12 دقیقه کنار جاده اصلی فردوس-گناباد قرار گرفته است.
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس- بخش مرکزی-روستای برون-مرکزروستا –مقابل مسجد جامع
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
این بنا از جمله آثار قدیمی روستا به شمار می رود که در گذشته به دلیل واقع بودن در نقطه استراتژیک روستا همه اهالی از آن استفاده می کردند که اکنون بدون استفاده مانده است. بنظر می رسد این بنا با توجه به گفته اهالی مربوط به دوران قاجار باشد.
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
این بنا در گذشته وقفی بوده است.
7.    مشخصات اثر:
آب انبار مذکور همانطور که در نقشه ها آمده است دارای گنبدی با ارتفاع حدود 6 متر است که زیاد در دید نیست ولی ورودی آب انبار دقیقا در نبش خیابان قرار گرفته و دسترسی بسیار آسانی دارد.
روی پلکان بنا خاک زیادی ریخته شده به طوری که پله های ابتدای ورودی اصلا مشخص نیست. سر در ورودی نیز کاملا تخریب شده به طوری که از انتهای قف پلکان قسمت کمی دیده می شود که روی ان خاک زیادی انباشته شده است.در داخل پلکان دیواره های دو طرف کاملا شوره زده و قسمت هایی از سقف تخریب شده و آجرهای آن ریخته است. مصالح بکاررفته در این بنا ملات ساروج،آجر21*11*5و ملات آهک می باشد.
8.    ویژگی اثر :
ویزگی بارز اثر این است که بسیار در دسترس بوده است.
9.    نوع بهره برداری اثر :
این بنا در گذشته به عنوان منبع آب آشامیدنی مورد استفاده قرار گرفته که در حال حاضر با لوله کشی منازل روستا این بنا نیز بلااستفاده مانده است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
هیچگونه اقدامی در این مورد صورت نگرفته است.
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
در این بنا هیچ نوع دخل و تصرفی انجام نشده است.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
عایقکاری روی گنبد مخزن از جنس ملات آهک از نمونه های تعمیرات روی این بنا است.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
آب انبار مزبور بزرگترین و مهمترین آب انبار روستاست.
14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
این بنا به دلیل بلا استفاده ماندن در حال حاضر رو به تخریب بوده در حالیکه کلیت بنا هنوز سرپا ایستاده است. علاوه بر شوره زدن و ریزش بعضی نقاط روی بدنه های داخلی بیشترین تخریب در سردر ورودی بنا صورت گرفته، همچنین خاک ریخته و زباله زیادی روی پلکان آن ریخته است. اگرچه کلیت گنبد روی مخزن آب سالم است ولی بااین وجود در پاره ای از نقاط روی بدنه خارجی آن تخریب هایی صورت گرفته است.  
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374
 

1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
روستای بیدسکان در طول جغرافیایی 58 درجه و26 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 34 درجه و 15 دقیقه شمالی واقع در شرق شهر فردوس می باشد.
در مسیر راهی که از فردوس به سوی گناباد می رود، پس از پیمودن حدود 6کیلومتر شهرکی به نام اسلامیه واقع شده است. جاده ای خاکی که از شرق این شهرک منشعب می شود در انتها به روستایی می رسد به نام بیدسکان، این روستا که در 31 کیلومتری فردوس قرار دارد و نزدیکترین روستا به آن، روستای نوده می باشد که در 6 کیلومتری جنوب آن واقع شده است.
بیدسکان در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته که زمینهای کشاورزی و باغات از سمت جنوب رده زیبایی از شمال و تپه های غربی که به زیر کشت دیم رفته اند، از غرب آن را احاطه کرده اند. جاده منتهی به روستا از میان باغات میوه عبور کرده و بخصوص در بهار منظره ای بدیع به روستا می بخشد. هوای بیدسکان در زمستان سرد و در تابستان خنک و ملایم است. بارندگی موسمی معمولا از  آذر ماه با بارش رگبار آغاز شده و در زمستان نزول برف موجب کاهش هوای دها می گردد. باد غالب این منطقه که به کوه باد معروف است از طرف شمال شرقی می وزد و در تابستان به حداکثر شدت خود می رسد. معمولا سیلابهای فصلی و هرزآب روستا در تنها  رودخانه ای که از مجاورت بافت می گذرد جریان می یابد.
روستای بیدسکان روستایی خورده مالکی است و کشاورزان بیدسکانی مزارعشان را بصورت شخصی اداره کرده و معمولا با شیوه سنتی به کشت و کار می پردازند. هر خانواده چند رأس گاو برای انجام امور کشاورزی و استفاده از شیر و لبنیات آن، در داخل خانه نگهداری می کند. ولی گوسفندان روستا که حدوداّ 6هزار رأس تخمین زده می شوند، در خارج از روستا و در مراتع کوهستانی اطراف نگهداری می شوند. علوفه زمستانی دامها، یونجه و شبدر و مقداری هم جو است که کمبود آن از روستاهای همجوار تهیه می گردد.(آمار مربوط به سال 1375 می باشد)
زنان علاوه بر کارهای روزمره و کمک در کارهای کشاورزی، نقش مهمی در تولید و کسب درآمد خانوار بر عهده دارند و بافت قالی و قالیچه در اکثرخانواده ها رایج است. این صنعت دستی از سنین کودکی به دختران آموزش داده می شود و بافت قالی به صورت دسته جمعی و با کمک تمتمی افرادی که توان این کار را  دارند انجام می شود.
بیدسکان نظیر اغلب روستاهای کوهستانی دارای بافتی فشرده و تا حدودی پلکانی است و هسته اولیه آن قلعه ای قدیمی است که بر بلندی تپه ای در جنوب غربی بافت فعلی واقع شده است. به مرور زمان و برقراری امنیت نسبی در منطقه گسترش روستا به طرف شمال این قلعه میل نموده است.
بیدسکان به معنای محل پرورش و یا رویش درخت بید است و وجه تسمیه روستا به وجود جنگلهای بید در این منطقه ارتباط دارد.معبر اصلی روستا در امتداد جاده ورودی آن قرار دارد و جوی آبی که از امتداد یکی از قنوات سرچشمه گرفته، از کنار این معبر می گذرد. علاوه بر این معبر که مهمترین دسترسی سواره به روستا ار تأمین می کند، معابر کوچک وبزرگ با طول و عرض و شیب متفاوت، ارتباط قسمتهای مختلف بافت را با این راسته اصلی برقرار می سازند. خانه های مسکونی بیدسکان عموماّ از خشت و گل ساخته شده و پوشش سقف آنها که از انواع گنبدی، چهار ترک، اسپری و تزری می باشد، با خشت خام انجام گرفته است. سنگ نیز در قسمتهایی از بنا مورد استفاده قرار می گیرد
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس – دهستان باغستان – روستای بیدسکان
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
بنظر می رسد که با توجه به گفته اهالی روستا قدمت این آب انبار نیز به دوره قاجار برگردد.
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
این بنا یک بنای وقفی است که هنوز پابرجاست و مردم نیز از آن استفاده می کنند.
7.    مشخصات اثر:
بالای ایوان ورودی بنا جای کتیبه ای وجود دارد که موجود نمی باشد. مخزن آن نیز به صورت پله پله با آجر اجرا شده است که بعدها روی آن را با ملات سیمان پوشانده اند.بر خلاف دیگر آب انبار های مناطق گرم و خشک پله زیادی ندارد و با چتد پله عریض به پاشیر می رسیم. سقف پاشیر نیز بر خلاف دیگر آب انبارها از سقف پلکان جدا نشده و همان قوس روی پلکان ادامه می یابد تا به دیوار انتهایی می رسد. 
8.    ویژگی اثر :
ویژگی قابل توجه اثر پوشش مخزن آن می باشد که این بنا را کاملا از دیگر بناهای مجاور خود جدا می کند.
9.    نوع بهره برداری اثر :
این بنا هم در گذشته وهم اکنون بعنوان منبع آب آشامیدنی (علیرقم لوله کشی منازل)مورد استفاده عموم است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
هیچ گونه اقدامی در مورد حفاظت و تعیین حریم آن انجام نگرفته است .
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
در بنای مذبور هیچ گونه دخل و تصرفی مشاهده نمی شود.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
از نمونه تعمیراتی که در بنا مشاهده می شود عایقکاری روی مخزن آن با ملات سیمان می باشد.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
بنای مذبور در حال حاضر با توجه به قدمت زیاد آن تقریبا سالم مانده است و مهمترین عامل آسیب رسان به آن بار اضافی روی آن است .
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374
پایان نامه کارشناسی ارشد دکتر علی الحسابی –دانشگاه علم و صنعت ایران- تهران –1376

1. موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
قبل از زلزله 1347 محیط شهر فردوس حدود 8 کیلومتر بوده است که از غرب و جنوب غربی به فلکه خیابان (طبس گلشن) و از شرق به میدان پهلوی (صاحب‌الزمان) و خیابان شرقی آن محدود می‌شده است. از سمت شمال شرقی به ساختمان جدید گروهان ژاندارمی و از سمت جنوب حداکثر محدود به کوچه سعیدی و گورستان خاموشی بود. بنابراین توسعه شهر فردوس بین سالهای 1308 تا 1347 نسبتاً کند بوده و شهر رشد و گسترش چندانی نداشته است.
محله‌های پنجگانه شهر (سادات، عنبری، میدان، تالار و سردشت) با همین کوچه‌های پیچ در پیچ به یکدیگر راه پیدا می‌کرد؛ تنها چند دهه بیشتر نبود که خیابان اصلی شهر وجدان یکپارچه آن را دوپاره و شهر را عملاً به دو قسمت تقسیم کرده بود. اما ارگ و قلعه شهر، که آن همه از دیرباز آوازه داشت با تخت هلاکویش که در عصر تاتار از پیکر پاک پدران در خاک و خون کشیده ما بر آمده بود، سالها بود که روبه ویرانی و تباهی گذاشته بود؛ برج و بارویش سر یر خاک نهاده بود و خندق افسانه‌ایش به مزرعه‌ای فکسنی و بی‌نام و نشان بدل شده بود؛ پیشروی ساختمانها در این سالها آخر قلب آن کهندژ تاریخ نشان را شرحه شرحه می‌کرد.
2. موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس- بخش مرکزی-جنوب فردوس- شهر تون-در حاشیه جاده کمربندی مشهد-طبس
3. مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4. تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
بنای آب انبار مربوط به دورانی است که مردم در شهر تون اسکان داشتندو باتوجه به نوع قوس های بکاررفته در بنا ،همچنین نظر بعضی اساتید باستانشناسی به اوایل صفوی برمی گردد .
5. سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6. نوع و توضیح مالکیت اثر:
مالکیت بنا وقفی می باشد .
7. مشخصات اثر:
بنای مزبور شامل یک سردر ورودی برای دسترسی به پاشیر ویک گنبد می باشد که روی منبع آب قرار گرفته است ودر قسمت هایی از آن بقایای دیوارهای مسکونی همجوار قدیمی مشاهده می شود. مصالح بنا از آجر و ملات آهک وملات ساروج وسنگ می باشد که در اکثر نقاط روی بدنه های داخلی وخارجی آسیب های فراوانی مشاهده می گردد . همه این توضیحات و همچنین موقیت گنبد روی مخزن نسبت به سردر ورودی آن در نقشه ها و عکسهای ارائه شده در پایان گزارش نشان داده شده است.
8. ویژگی اثر :
طریقه اجرای سقف بنا با آجر و ملات گچ و ساروج بسیار زیبا و منظم می باشد که توسط استادی خبره انجام گرفته است .
9. نوع بهره برداری اثر :
این بنا در گذشته به عنوان منبع تامین آب آشامیدنی مردم استفاده زیادی داشته که در حال حاضر بدلیل متروک ماندن بافت قدیمی و استفاده از وسایل مکانیزه در دسترسی به آب شرب دیگر بلااستفاده مانده است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
محدوده شهر تاریخی تون که این بنا نیز در این محدوده است به صورت یک مجموعه تعیین حریم گردید، وهرگونه دخل و تصرف و کاوش در محدوده و تعمیر و مرمت با اجازه میراث فرهنگی امکانپذیر است
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
هیچگونه دخل و تصرفی در مورد این بنا صورت نگرفته است.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
 هیچ نوع تعمیری در مورد بنا مشاهده نمی شود.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
با توجه به نوع و روش اجرای این بنا و همچنین کیفیت اجرای آن و بناهای مشابه در این شهر بنظر می رسد که اکثر این بناها مربوط به یک دوره باشند.
14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
این بنا به دلیل بلا استفاده ماندن در حال حاضر رو به تخریب بوده در حالیکه کلیت بنا هنوز سرپا ایستاده است. علاوه بر شوره زدن و ریزش بعضی نقاط روی بدنه های داخلی بیشترین تخریب در سردر ورودی بنا صورت گرفته، همچنین خاک ریخته و زباله زیادی روی پلکان آن ریخته است. اگرچه کلیت گنبد روی مخزن آب سالم است ولی بااین وجود در پاره ای از نقاط روی بدنه خارجی آن تخریب هایی صورت گرفته است.
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374

1- موقعیت طبیعی : این مکان در گذشته مکانی خوش آب و هوا بوده است و چشمه ای با آب زلال در آن وجود داشته است . خوشاب در شهرستان فردوس و بخش مرکزی واقع است: در طول جغرافیایی  و عرض جغرافیایی   قرار گرفته است. ارتفاع تقریبی آن از سطح دریا 1370 متر میباشد . خوشاب در54 کیلومتری غرب فردوس و در مجاورت کویر واقع شده و دارای تابستانهای فوق العاده گرم و اختلاف زیاد درجه حرارت شب و روز می باشد.
2- موقعیت فعلی اثر: جاده فردوس به سمت بشرویه- کیلومتر 55 بشرویه- جاده خاکی عریض(جنوب شرقی جاده اصلی)- نرسیده به پاسگاه دوراهی دیهوک- کرمان – کاروانسرای خوشاب
3-پلاک ثبتی اثر:
4- تاریخچه و وجه تسمیه اثر : این بنا با توجه به سبک معماری و شکل ظاهری آن متعلق به دوره قاجاریه می باشد و چون در منطقه خوشاب قرار گرفته است (خوشاب = خوش آب و هوا= خوب آب) آن را کاروانسرای خوشاب نامیده اند چاه آب گوارایی در چند متری این کاروانسرا قرار دارد .
5-سوابق پژوهشی اثر، شناسایی ، بررسی : نام و مشخصات مختصری از این بنا در فهرست آثار بررسی و شناسایی شده در سال 76-75 سازمان قرار دارد.
6- نوع و توضیحات مالکیت اثر: این بنا وقفی است و زیر نظر اداره اوقاف فردوس می باشد .
7-اقدامات انجام شده برای حریم بنا :تاکنون اقدامی صورت نگرفته است .
8- ویژگی اثر : سر در ورودی آب انبارخوشاب دارای قوس چهل و پنج درجه می باشد . ابعاد تقریبی آن 5/3×5 متر  و ارتفاع تقریبی آن 5/3 متر می باشد . فضای پاشیر و پله هغای آب انبار قابل مشاهده نیست چون آب تا لبه سطح ورودی آب انبار را گرفته است .
مخزن آب انبار مطابق معمول در داخل زمین تعبیه شده است و سقف گنبدی شکل آن در روی زمین قابل مشاهده است . بنای آب انبار در راستای شمال – جنوب قرار گرفته است .
9- مشخصات اثر: آب انبار خوشاب در چینه متری گوشه ضعل شمال شرقی کاروانسرای خوشاب قرار دارد . سردر آن انبار در ضلع جنوبیش قرار دارد و دارای قوس چهل و پنج درجه می باشد . عرض بیرونی آن 5 متر و قطر دیوارهای آن 5/0 متر است . فضاهای داخلی آن چون در داخل آب قرار دارد قابل مشاهده نیست .
10- نوع بهره برداری اثر (قبلی- فعلی- پیشنهادی) : این بنا در گذشته آب انبار فعالی بوده است که مورد استفاده مسافرین کاروانها و افراد ساکن در این مکان بوده است در حال حاضر بنای متروکه ای است این بنا قابلیت های لازم را دارد که به عنوان یک اثر تاریخی پذیرای بازدید کنندگان باشد .
11- اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر (حریم پیشنهادی) : تاکنون اقدامی صورت نگرفته است
12- توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود اثر: دخل و تصرفی دراین بنا صورت نگرفته است
13- توضیح تعمیرات گذشته اثر : تعمیراتی در این بنا مشاهده نمی شود
14- توضیحات ضروری و اختصاصی اثر : کاملا پیداست که در صورت عدم حمایت و حفاظت فوری این اثر نیز مانند هزاران بنای با ارزش و قابل ثبت دیگر نابود و به فراموشی سپرده می شود
15- شرح وضعیت موجود – خطر پذیری و آسیبهای وارده : آجرهای موجود بر روی گنبد مخزن آب انبار سست و درحال ریزش است . آب همه فضای پاشید و پله ها را تا سطح سردر آب انبار پوشانیده است . بی شک این بنا در معرض خطر تخریب و فرو ریختن (در آینده نزدیک) قرار دارد .
16- ذکر منابع و ماخذ گزارش : تحقیقات میدانی

1. موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
آب انبار شور یک بنای وابسته به رباط شور است که فاصله ای حدود 200 متر بین این دو بنا وجود دارداین آب انبار در مجاورت رباط شور قرار گرفته و در 55 کیلومتری جاده فردوس به بشرویه بوسیله یک فرعی دسترسی دارد.موقعیت این بنا به صورت زیر است:
طول جغرافیایی 57 درجه و 30 دقیقه شرقی
عرض جغرافیایی 33 درجه و 70 دقیقه شمالی
موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس  – بخش بشرویه- 55 کیلومتری جاده فردوس به بشرویه-دوراهی بشرویه
2. مشخصات پلاک ثبتی اثر:

3. تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
از آنجا که این بنا در مجاورت رباط شور قرار گرفته و قدمت رباط به حدود دوران صفوی می رسد و آب انبار یک بنای وابسته به آن است لذا به نظر می رسد که آب انبار هم مربوط به همین دوره باشد.
سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
نوع و توضیح مالکیت اثر:
این بنا در گذشته وقفی بوده است.
4. مشخصات اثر- بنا:
مانند همه آب انبارهای دیگر دارای یک ایوان ورودی و یک گنبد روی مخزن آب است با این تفاوت که برای استفاده از آب در این آب انبار مستقیم به آب مخزن دسترسی داشته و پله های ورودی به آن تا دو متر به داخل مخزن وارد می شود.
این آب انبار از آّب باران پر می شود و به مرور که آب باران کم می شود برای دسترسی به آب باید پلکان بیشتری پیموده شود.
5. ویژگی اثر :
ویژگی بارز این بنا نسبت به دیگر بناهای آب انبار این است که از آنجا که این آب انبار بوسیله آب باران تأمین می شود، برای دسترسی به آب آن پلکان مستقیماّ به آب مخزن می رسد و هیچ گونه حائلی بین پلکان و مخزن وجود ندارد.
6. نوع بهره برداری اثر :
در گذشته وظیفه این آب انبار تأمین آب آشامیدنی در بیابان گرم و سوزان کویر بوده است ولی از آنجا که امروزه مسافری از این منطقه عبور نمی کند، بلا استفاده مانده است.
7. اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
حریم خاصی برای محافظت از این بنا تعیین نشده است.
8. توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
تنها مورد دخل وتصرف در بنا نصب در فلزی بر سردر آن است.
9. توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
هیچ نوع تعمیری در مورد بنا مشاهده نمی شود.
10. توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
در حال حاضر این بنا در حال تخریب می باشد و هیچ گونه رسیدگی نسبت به آن انجام نمی گیرد. البته اولین شرط برای احیا و تده کردن دوباره آن، احیاء بنای مهمتر مجاور آن یعنی رباط شور است.
11. تهیه گزارش توسط:
مرتضی میربلوکی، کارشناس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
12. ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374

1. موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
قبل از زلزله 1347 محیط شهر فردوس حدود 8 کیلومتر بوده است که از غرب و جنوب غربی به فلکه خیابان (طبس گلشن) و از شرق به میدان پهلوی (صاحب‌الزمان) و خیابان شرقی آن محدود می‌شده است. از سمت شمال شرقی به ساختمان جدید گروهان ژاندارمی و از سمت جنوب حداکثر محدود به کوچه سعیدی و گورستان خاموشی بود. بنابراین توسعه شهر فردوس بین سالهای 1308 تا 1347 نسبتاً کند بوده و شهر رشد و گسترش چندانی نداشته است.
محله‌های پنجگانه شهر (سادات، عنبری، میدان، تالار و سردشت) با همین کوچه‌های پیچ در پیچ به یکدیگر راه پیدا می‌کرد؛ تنها چند دهه بیشتر نبود که خیابان اصلی شهر وجدان یکپارچه آن را دوپاره و شهر را عملاً به دو قسمت تقسیم کرده بود. اما ارگ و قلعه شهر، که آن همه از دیرباز آوازه داشت با تخت هلاکویش که در عصر تاتار از پیکر پاک پدران در خاک و خون کشیده ما بر آمده بود، سالها بود که روبه ویرانی و تباهی گذاشته بود؛ برج و بارویش سر یر خاک نهاده بود و خندق افسانه‌ایش به مزرعه‌ای فکسنی و بی‌نام و نشان بدل شده بود؛ پیشروی ساختمانها در این سالها آخر قلب آن کهندژ تاریخ نشان را شرحه شرحه می‌کرد.
2. موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس- بخش مرکزی-جنوب فردوس- شهر تون-در حاشیه جاده کمربندی مشهد-طبس
بنای آب انبارمزار در شهر تاریخی تون شهرستان فردوس _ بخش مرکزی واقع است. این بنا در بخش جنوب  شهر قدیم تون در نزدیکی امامزاده فردوس و در راستای بازار قدیمی تون در محله سادات واقع است ، موقعیت فعلی اثر کنار خیابان فرهنگ پشت مسجد جامع  می باشد .
3. مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4. تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
بنای آب انبار مربوط به دورانی است که مردم در شهر تون اسکان داشتندو باتوجه به نوع قوس های بکاررفته در بنا ،همچنین نظر بعضی اساتید باستانشناسی به اوایل صفوی برمی گردد. این بنا در بخش جنوبی شهر قدیم تون در نزدیکی دروازه طبس در محله سادات شهر تون واقع است ، موقعیت فعلی اثر کنار خیابان کمربندی  می باشد . بدلیل اینکه این بنا مهمترین آب انبار محله سادات است بنام آب انبار سادات معروف شده است.
5. سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6. نوع و توضیح مالکیت اثر:
مالکیت بنا وقفی می باشد .
7. مشخصات اثر- بنا:
بنای مزبور شامل یک سردر ورودی برای دسترسی به پاشیر ویک گنبد می باشد که روی منبع آب قرار گرفته است مصالح بنا از آجر و ملات آهک می باشد که در اکثر نقاط روی بدنه های داخلی وخارجی آسیب های فراوانی مشاهده می گردد . همه این توضیحات و همچنین موقیت گنبد روی مخزن نسبت به سردر ورودی آن در نقشه ها و عکسهای ارائه شده در پایان گزارش نشان داده شده است.
8. ویژگی اثر :
طریقه اجرای سقف بنا با آجر و ملات گچ و ساروج بسیار زیبا و منظم می باشد که توسط استادی خبره انجام گرفته است .
9. نوع بهره برداری اثر :
این بنا در گذشته به عنوان منبع تامین آب آشامیدنی مردم استفاده زیادی داشته که در حال حاضر بدلیل متروک ماندن بافت قدیمی و استفاده از وسایل مکانیزه در دسترسی به آب شرب دیگر بلااستفاده مانده است.
10. اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
محدوده شهر تاریخی تون که این بنا نیز در این محدوده است به صورت یک مجموعه تعیین حریم گردید، وهرگونه دخل و تصرف و کاوش در محدوده و تعمیر و مرمت با اجازه میراث فرهنگی امکانپذیر است
11. توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
هیچگونه دخل و تصرفی در مورد این بنا صورت نگرفته است.
12. توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
بنظر می رسد که در مورد سردر ورودی آن تعمیراتی در زمانیکه از آن استفاده می کردند انجام گرفته ،اما پس از زلزله هیچ نوع تعمیری در مورد بنا مشاهده نمی شود.
13. توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
با توجه به نوع و روش اجرای این بنا و همچنین کیفیت اجرای آن و بناهای مشابه در این شهر بنظر می رسد که اکثر این بناها مربوط به یک دوره باشند.
14. شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
این بنا به دلیل بلا استفاده ماندن در حال حاضر رو به تخریب بوده در حالیکه کلیت بنا هنوز سرپا ایستاده است. علاوه بر شوره زدن و ریزش بعضی نقاط روی بدنه های داخلی بیشترین تخریب در سردر ورودی بنا صورت گرفته، همچنین خاک ریخته و زباله زیادی روی پلکان آن ریخته است. اگرچه کلیت گنبد روی مخزن آب سالم است ولی بااین وجود در پاره ای از نقاط روی بدنه خارجی آن تخریب هایی صورت گرفته است.
15. تهیه گزارش توسط:
مرتضی میربلوکی، کارشناس سازمان میراث فرهنگی
16. ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374

1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
قبل از زلزله 1347 محیط شهر فردوس حدود 8 کیلومتر بوده است که از غرب و جنوب غربی به فلکه خیابان (طبس گلشن) و از شرق به میدان پهلوی (صاحب‌الزمان) و خیابان شرقی آن محدود می‌شده است. از سمت شمال شرقی به ساختمان جدید گروهان ژاندارمی و از سمت جنوب حداکثر محدود به کوچه سعیدی و گورستان خاموشی بود. بنابراین توسعه شهر فردوس بین سالهای 1308 تا 1347 نسبتاً کند بوده و شهر رشد و گسترش چندانی نداشته است.
محله‌های پنجگانه شهر (سادات، عنبری، میدان، تالار و سردشت) با همین کوچه‌های پیچ در پیچ به یکدیگر راه پیدا می‌کرد؛ تنها چند دهه بیشتر نبود که خیابان اصلی شهر وجدان یکپارچه آن را دوپاره و شهر را عملاً به دو قسمت تقسیم کرده بود. اما ارگ و قلعه شهر، که آن همه از دیرباز آوازه داشت با تخت هلاکویش که در عصر تاتار از پیکر پاک پدران در خاک و خون کشیده ما بر آمده بود، سالها بود که روبه ویرانی و تباهی گذاشته بود؛ برج و بارویش سر یر خاک نهاده بود و خندق افسانه‌ایش به مزرعه‌ای فکسنی و بی‌نام و نشان بدل شده بود؛ پیشروی ساختمانها در این سالها آخر قلب آن کهندژ تاریخ نشان را شرحه شرحه می‌کرد.
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس- بخش مرکزی-جنوب غربی فردوس- خیابان رسالت- شهر تون متروک-محله سردشت
آب انبار سردشت در محله سردشت که یکی از محلات اعیان نشین تون است تقریبا در مرکز محله در مجاورت با منازل افراشته و صدرالسادات در دسترس عموم بوده است.
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
از آنجا که این بنا یکی از بناهای اساسی محله بوده و همیشه مورد نیاز مردم می باشد می توان حدس زد که قدمت این بنا به اوایل دوران صفوی برمی گردد و چون این آب انبار در محله سردشت واقع شده و مهمترین آب انبار این محله است به این نام معروف می باشد.
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
این بنا در زمان استفاده از آن یک بنای وقفی بوده که در حال حاضر به دلیل واقع شده در محدوده تاریخی شهر تون جزء  املاک سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است .
7.    مشخصات اثر- بنا:
آب انبار سردشت در مرکز محله سردشت در دسترس عموم بوده که دارای یک ایوان ورودی آجری است که از طرف شمال شرقی چسبیده به بناهای خشت و گلی اطراف است و روبرو و سمت غرب ایوان ورودی کوچه قرار دارد. با 34 پله با پاشیر می رسد که در فضای پاشیر آن دو سکو به ارتفاع 5/0متر وجود داشته و از 4 طرف با 4 قوس پوشش داده می شود در بالای سقف آن یک سوراخ با دهانه حدود 1 متر قرار دارد که به نظر میرسد وجود این سوراخ که تا سطح زمین ادامه می یابد و در حال حاضر مسدود است به دو علت تهویه داخل و پخش بار بالای سقف آن و اطراف باشد. مخزن آب انبار نیز در میان خرابه های بناهای اطراف واقع شده است. مصالح بنا از ملات ساروج ،ملات آهک ،آجر21*11*5وکاهگل می باشد.
8.    ویژگی اثر :
ویژگی بارز اثر در دسترس بودن آن است. همچنین گنبد مخزن آن که در میان بناهای مجاور ناپیدا است قابل توجه می باشد.
9.    نوع بهره برداری اثر :
بنای مذکور در گذشته بعنوان منبع آبرسانی آشامیدنی این محله مورد استفاده عموم بوده که بعد از تخلیه شهر تون این آب انبار نیز بلااستفاده شده است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
محدوده شهر تاریخی تون که این بنا نیز در این محدوده است به صورت یک مجموعه تعیین حریم گردید، وهرگونه دخل و تصرف و کاوش در محدوده و تعمیر و مرمت با اجازه میراث فرهنگی امکانپذیر است.
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
در بنای مذبور هیچ گونه دخل و تصرفی مشاهده نمی شود.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
از نمونه های تعمیرات انجام شده روی بنا می توان به بند کشی های ایوان ورودی بنا اشاره کرد.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
این آب انبار مهمترین بنای عام المنفعه این محله می باشد که نکته جالب توجه آن این است که برخلاف دیگر بناهای این محله که بر اثر زلزله خسارت زیادی دیده اند ،این بنا بجزء ایوان ورودی آن کاملا سالم مانده است.

14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
ورودی آب انبار که در گذشته بصورت یک سردر با شکوه بوده در حال حاضر خسارت زیادی دیده ، بطوریکه مقدار زیادی از آجرهای روی ایوان وپشت آن فرو ریخته است. همچنین در موردگنبد آب انبار باید گفت که بارهای ریخته شده زیادی روی بدنه های آن قرار گرفته که بر سرعت تخریب بنا می افزاید.شوره زدگی های زیادی نیز در بدنه داخلی آن مشاهده می شود.
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374