آب انبار برون

1.    موقعیت طبیعی اثر:
شهرستان فردوس  در طول شرقی 58 درجه و9 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده است و ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1275 متر است.شهرستان فردوس از طرف شمال به شهرستان گناباد وکویر نمک،از شرق به دهستان نیمبلوک از شهرستان قائن از جنوب به بخش خوسف ودشت لوت واز غرب به شهرستان طبس و کویرنمک محدود است واین شهرستان بین دو رشته کم ارتفاع کوه کلات وکوه سیاه وکوه زول در شرق و کوه طبس در مغرب واقع شده است که بلندترین آن سیاه کوه با2813متر بلندی است.این ناحیه به دلیل مجاورت با ،کویر مرکزی و لوت دارای آب وهوایی صحرایی و خشک است وبه دو بخش کوهستان(شمالی) ودشت(جنوبی) تفکیک میشود.متوسط میزان بارندگی سالانه در دو بخش 200میلیمتر ومتوسط درجه حرارت روزانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد. این شهرستان در نیم حلقه زلزله مدیترانه واقع شده و هر چندگاه یکبار زلزله های شدیدی آنرا میلرزاند (زلزله سال های1320 و 1347) .در این منطقه اثار چین خوردگی های شدید مشاهده می شود.
گسل ها و شکستگی های متعدد در تمام طبقات از جمله دوران چهارم زمین شناسی دیده می شود. آتشفشانی ها و زلزله های فراوان نشان می دهد که جنبش های کوه زایی آلپی در این محل هنوز به پایان نرسیده و این منطقه از نظر تکنونیک منطقه ای بی ثبات شمرده می شود. بیشتر زلزله های منطقه بر اثر فعالیت های تدریجی گسل های خضری و دشت بیاض روی می دهد.
روستای برون در20کیلومتری شمال فردوس واقع شده و در طول شرقی 58 درجه و 35 دقیقه و عرض جغرافیایی 34 درجه و 12 دقیقه کنار جاده اصلی فردوس-گناباد قرار گرفته است.
2.    موقعیت فعلی اثر:
شهرستان فردوس- بخش مرکزی-روستای برون-مرکزروستا –مقابل مسجد جامع
3.    مشخصات پلاک ثبتی اثر:

4.    تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
این بنا از جمله آثار قدیمی روستا به شمار می رود که در گذشته به دلیل واقع بودن در نقطه استراتژیک روستا همه اهالی از آن استفاده می کردند که اکنون بدون استفاده مانده است. بنظر می رسد این بنا با توجه به گفته اهالی مربوط به دوران قاجار باشد.
5.    سوابق پژوهشی اثر ،شناسایی،بررسی،گمانه زنی،حفاری
هیچ گونه گمانه زنی یا حفاری قبلا روی این بنا انجام نگرفته است.
6.    نوع و توضیح مالکیت اثر:
این بنا در گذشته وقفی بوده است.
7.    مشخصات اثر:
آب انبار مذکور همانطور که در نقشه ها آمده است دارای گنبدی با ارتفاع حدود 6 متر است که زیاد در دید نیست ولی ورودی آب انبار دقیقا در نبش خیابان قرار گرفته و دسترسی بسیار آسانی دارد.
روی پلکان بنا خاک زیادی ریخته شده به طوری که پله های ابتدای ورودی اصلا مشخص نیست. سر در ورودی نیز کاملا تخریب شده به طوری که از انتهای قف پلکان قسمت کمی دیده می شود که روی ان خاک زیادی انباشته شده است.در داخل پلکان دیواره های دو طرف کاملا شوره زده و قسمت هایی از سقف تخریب شده و آجرهای آن ریخته است. مصالح بکاررفته در این بنا ملات ساروج،آجر21*11*5و ملات آهک می باشد.
8.    ویژگی اثر :
ویزگی بارز اثر این است که بسیار در دسترس بوده است.
9.    نوع بهره برداری اثر :
این بنا در گذشته به عنوان منبع آب آشامیدنی مورد استفاده قرار گرفته که در حال حاضر با لوله کشی منازل روستا این بنا نیز بلااستفاده مانده است.
10.    اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:
هیچگونه اقدامی در این مورد صورت نگرفته است.
11.    توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
در این بنا هیچ نوع دخل و تصرفی انجام نشده است.
12.    توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
عایقکاری روی گنبد مخزن از جنس ملات آهک از نمونه های تعمیرات روی این بنا است.
13.    توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
آب انبار مزبور بزرگترین و مهمترین آب انبار روستاست.
14.    شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
این بنا به دلیل بلا استفاده ماندن در حال حاضر رو به تخریب بوده در حالیکه کلیت بنا هنوز سرپا ایستاده است. علاوه بر شوره زدن و ریزش بعضی نقاط روی بدنه های داخلی بیشترین تخریب در سردر ورودی بنا صورت گرفته، همچنین خاک ریخته و زباله زیادی روی پلکان آن ریخته است. اگرچه کلیت گنبد روی مخزن آب سالم است ولی بااین وجود در پاره ای از نقاط روی بدنه خارجی آن تخریب هایی صورت گرفته است.  
15.    ذکر منابع و مآخذ گزارش:
یاحقی – بوذرجمهری، فردوس /تون،انتشارات آستان قدس رضوی-مشهد 1374